به نقل از «تابناک»

جهان در نظاره تحولات افغانستان و فعالیت‌های طالبان/ نگرانی کاربران از سلامتی رحیم پور ازغدی و شهره لرستانی/ بازگشت فرزاد جمشیدی به تلویزیون او را ترند گوگل کرد/ علی احمد جلالی کیست و چرا سئو شده است؟

تاریخ انتشار: ۲۷ مرداد ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۲۸۴۷۳۸۴

روزانه عبارت و مفاهیم متعدد و صد البته متفاوتی از سوی کاربران فضای مجازی در شبکه‌های اجتماعی و موتور‌های جستجوگر جست و جو می‌شود؛ مفاهیمی که بعضاً با تحولات خبری ارتباط تنگاتنگی دارند و کاربران به دنبال اطلاعات بیشتری در مورد آن‌ها هستند. در بسته خبری پیش روی، به مهم‌ترین مفاهیم جست و جو و بیان دیگر، ترند‌های گوگل در ۴۸ ساعت گذشته اشاره شده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

به گزارش «تابناک»؛ در بازه زمانی مورد اشاره، مفاهیم و عباراتی چون « طالبان چه کسانی هستند؟»، « ناتو چیست؟»، « حال شهره لرستانی چطور است؟»، « بسم الله محمدی»، « رحیم پور ازغدی»، « فرزاد جمشیدی مجری تلویزیون»، «علی احمد جلالی» و... از مهم‌ترین موضوعاتی است که کاربران ایرانی در اینترنت به دنبال اطلاعاتی در مورد آن‌ها بودند.

طالبان چه کسانی هستند؟

گروه طالبان در روزهای اخیر با گسترش قلمروهای تحت تصرف خود در خاک افغانستان، پایتخت این کشور یعنی کابل را نیز به تصرف خود درآورد و عملاً حکومت قانونی این کشور را کنار زد.

وقوع این رخداد و نیز پیامدهای انسانی و اجتماعی غم انگیزی که بر جای گذاشته است، ذهن و فکر مردم بسیاری از کشورهای جهان را به سمت افغانستان و طالبان جلب کرده است.

برای بسیاری از انسان ها به ویژه کسانی که سابق بر این دوران حکومت داری و فعالیت های نظامی طالبان را ندیده بودند، حالا این سئوال که طالبان چه کسانی هستند؟ ایجاد شده است.

در پاسخ به این سئوال می توان گفت طالبان (به معنای طلبه‌ها) گروهی از شبه نظامیان روحانی اسلامگرای مخالف دولت‌های افغانستان وپاکستان است که عقاید  مذهبی با ریشه‌هایی در مکتب حنفی دیوبندی،  مذهب وهابیت و دیدگاه‌های جهادگرایی سلفی ابن تیمیه دارد.

 این گروه از زمان پیدایش در سال ۱۹۹۴ تاکنون از طرف‌های درگیر در جنگ افغانستان بوده‌است و پس از تصرف افغانستان، از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ با نام امارت اسلامی افغانستان بر این کشور حکومت کرده‌است.

بیشتر افراد گروه طالبان پشتون‌هایی هستند که در مناطق شمال غربی پاکستان و دو سوی خط دیورند، زندگی می‌کنند. طالبان از آغاز حمله آمریکا به افغانستان که موجب برکناری آنان از قدرت شد، با نیرو‌های آمریکا و ناتو نیز در جنگ هستند. رهبر کنونی طالبان پس از کشته شدن ملا اختر منصور،  هبت‌الله آخوندزاده است.

طالبان بیشتر از اینکه دیوبندی عمل کند، قشری و قبیله‌ای برخورد می‌کند. آن‌ها حتی با اخوانی‌ها و جماعتی‌ها و مودودی‌ها سر سازش ندارند.

بیشتر بخوانید

پنهان شدن اعضای تیم زنان افغانستان از ترس طالبان ناتو چیست؟

پیمان آتلانتیک شمالی یا ناتو یم پیمان نظامی – امنیتی میان گروهی از کشورهای غربی و آمریکاست که بر اساس آن کشورهای عضو متحد هستند در صورت هر گونه تهدید سیاسی، نظامی و امنیتی علیه منافع هر کدام از کشورها به یاری همدیگر بشتابند.

پیمان آتلانتیک شمالی پس از مذاکراتی که از ژوئیه ۱۹۴۸ در واشینگتن آغاز شده بود در ۴ آوریل ۱۹۴۹ میان ایالات متحده آمریکا، اعضای پیمان بروکسل (بریتانیا، فرانسه، هلند، بلژیک و لوکزامبورگ) و دیگر کشورهای بلوک سرمایه‌داری که به این پیمان دعوت شده بودند (کانادا، دانمارک، ایسلند، ایتالیا، نروژ و پرتغال) به امضا رسید.

پس از آغاز جنگ افغانستان و جنگ عراق نیروهای ناتو حوزه فعالیت‌های خود را به داخل مرزهای این دو کشور نیز گسترش دادند.

فعالیت ناتو در عراق منحصر به آموزش نظامی می‌شد، اما در افغانستان و در سال ۲۰۰۶ پس از درخواست هلند و آلمان نیروهای ناتو جایگزین نیروهای ایساف متعلق به سازمان ملل شدند. ناتو در سال ۲۰۰۸ رهبری ۴۷ هزار نیرو از ۴۰ کشور جهان را در افغانستان بر عهده داشت.

این پیمان در ماه و سال های اخیر حجم نیرو و فعالیت های خود را در خاک افغانستان به شدت کاهش داد.

در جریان بحرانی که در افغانستان روی داد و عملاً دولت مرکزی این کشور قدرت را به گروه طالبان واگذار کرد، برای بسیاری از شهروندان افغانستان و نیز دیگر جوامع جهانی این سئوال مهم به وجود آمد که چرا ناتو حمایت های خود را از دولت مرکزی دریغ کرد و علی رغم خسارت های سنگین جانی و مالی که به شهروندان افغانستانی تحمیل شد، به یاری مردم این کشور نشتافت؟

بیشتر بخوانید

تاکید ناتو بر ادامه حضور دیپلماتیک در کابل اشرف غنی

اشرف غنی- رئیس جمهور قانونی افغانستان بود که در جریان حمله طالبان به کابل و تصرف این شهر، با یک پرواز اختصاصی خاک افغانستان را ترک کرد و به کشور تاجیکستان گریخت.

اشرف غنی احمدزی در انتخابات ۲۰ سپتامبر ۲۰۱۴ و ۲۸ سپتامبر ۲۰۱۹ به عنوان رئیس‌جمهور افغانستان انتخاب شد.

 او از ۲۹ سپتامبر ۲۰۱۴ تا زمان فرار از افغانستان در روز ۱۵ اوت ۲۰۲۱ چهاردهمین رئیس‌جمهور جمهوری اسلامی افغانستان بود.

قبلاً از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۴ به عنوان وزیر مالیه افغانستان در دولت حامد کرزی فعالیت می‌کرد. وی در دو انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۸۸ و ۱۳۹۳ هم نامزد بود.

فرار او از افغانستان و نیز برخی حواشی مبنی بر عدم هدایت و ساماندهی ارتش افغانستان برای مقابله قاطع با طالبان، او را در کانون توجه کاربران شبکه های اجتماعی قرار داد و انتقادات فراوانی متوجه او شد.

بیشتر بخوانید

روسیه خواستار محاکمه اشرف غنی شد حال شهره لرستانی چطور است؟

شهره لرستانی یکی از بازیگران مشهور سینما و تلویزیون ایران است که اخیراً و به واسطه ابتلا به ویروس کرونا در بیمارستان بستری شده بود.

بخاطر همین بیماری شهره لرستان در کانون توجه کاربران اینترنتی قرار گرفته است.

آخرین خبرها در مورد وضعیت سلامتی شهره لرستانی- حکایت از آن دارد که حال جسمانی او رو به بهبودی است و از بیمارستان نیز مرخص شده است.

در مورد شهره لرستانی در ویکی تابناک بیشتر بخوانید  بسم الله محمدی

بسم الله محمدی- وزیر دفاع دولت افغانستان بود که چندماه پیش به صورت مکرر وعده می داد که اجازه تصرف کشور افغانستان توسط طالبان را نخواهد داد.

پس از تصرف کشور افغانستان توسط طالبان، عملکرد او و نیروهای تحت امرش در مقاومت در برابر طالبان به شدت مورد انتقاد شهروندان افغانستانی و دیگر مردم جهان قرار گرفته است.

همچنین ژنرال بسم الله با خروج اشرف غنی و دیگر مقامات ارشد دولت کابل از افغانستان در پیامی توییتری به این نوع رفتار واکنش نشان داد. محمدی در پیام توییتری نوشت: "آنها دستان ما را از پشت بستند و وطن را فروختند، لعنت به این مرد ثروتمند و گروهش.

بیشتر بخوانید

طالبان یک خلبان ارتش افغانستان را ترور کرد رحیم پور ازغدی

حسن رحیم پور ازغدی- یکی از اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی و نیز اندیشمندان ایرانی است که مجموعه سخنرانی های او در حوزه معرفت و اندیشه علاقمندان و طرفداران بسیاری دارد.

رحیم پور ازغدی در روزهای اخیر به واسطه ابتلا به ویروس کرونا در بیمارستان بستری شده بمود و این مهم نام وی را به یکی از ترندهای گوگل تبدیل کرده بود.

آخرین خبرها در مورد وضعیت سلامتی رحیم پور ازغدی حکایت از آن دارد که وی از بیمارستان مرخص شده و حال او رو به بهبودی است.

در مورد حسن رحیم پور ازغدی در ویکی تابناک بیشتر بخوانید  فرزاد جمشیدی مجری تلویزیون

فرزاد جمشیدی یکی از مجریان مشهور صدا و سیما در دهه 80 شمسی است که اوایل دهه 90 با حواشی فراوانی و شاکیان عمومی و خصوصی رو به رو شد و در نهایت نیز برای همیشه از مجری گری خداحافطی کرد.

جمشیدی پس از 5 سال دوری از صدا و سیما در دهه محرم امسال دوباره به تلویزیون برگشته است و به مناسبت دهه محرم یک برنامه دینی را به روی آنتن می برد.

همین مسئله سبب شده است تا دوباره نام او به یکی از ترندهای گوگل تبدیل شود.

بیشتر بخوانید 

حضور تازه مسلمان‌ها در برنامه جدید فرزاد جمشیدی علی احمد جلالی

علی احمد جلالی یکی از چهره های سیاسی و رسانه ای کشور افغانستان است که گفته می شود رهبری جریان دولت انتقالی را در کشور افغانستان بر عهده خواهد گرفت.

جلالی در سال ۱۳۲۳هجری خورشیدی در ولایت غزنی متولد شده و فارغ التحصیل دانشگاه نظامی افغانستان است.

او در سال ۱۳۴۳هجری خورشیدی از دانشکده نظامی آمریکا در رشته دفاع داخلی فوق لیسانس گرفت، بعد در دانشکده سلطنتی بریتانیا تحصیلات خود را ادامه داد و در سال ۱۳۷۵ هجری خورشیدی نیز در دانشکده نظامی آمریکا از رساله دکتری خود تحت عنوان "سیاست جهانی آمریکا" دفاع کرد.

جلالی بعد از پایان تحصیلات در آمریکا در پست های مختلف وزارت دفاع افغانستان (در زمان دولت مجاهدین) و همچنین در رشته دیپلماسی در وزارت کشور به عنوان استاد کار کرد.

جلالی در سال ۱۳۶۰هجری خورشیدی بعد از حمله نیروهای شوروی سابق به افغانستان، به پاکستان مهاجرت کرد و به عنوان مشاور مجاهدین افغانستان کار خود را آغاز کرد.

او در سال ۱۳۶۱هجری خورشیدی به عنوان خبرنگار در رادیو صدای آمریکا استخدام شد و بعد به عنوان رئیس بخش فارسی و پشتو این رادیو انتخاب شد.

جلالی به دنبال سقوط رژیم طالبان، دوباره به افغانستان بازگشت و مدتی را به عنوان وزیر دفاع افغانستان کار کرد. او در سال های ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۴ وزیر کشور افغانستان بود.

علی احمد جلالی در این سال ها در یکی از مصاحبه های خود ادعا کردکه فهرستی از قاچاقچیان مواد مخدر را در اختیار دارد که شامل برخی از افراد بلند پایه دولتی نیز هست ولی او هیچ گاه این فهرست را افشا نکرد.

جلالی در سال ۲۰۰۶ از قدرت کناره گرفت و گفت که می خواهد به کارهای اکادمیک خود رسیدگی کند و به دنبال آن دوباره به آمریکا بازگشت.

او پس از مدتی، در مصاحبه هایش با رسانه ها از اختلافات خود با رئیس جمهور کرزای در خصوص برخی مسایل امنیتی و سیاسی افغانستان سخن گفت.

همانطور که اشاره شد و بر اساس ادعای برخی رسانه ها علی احمد جلالی، وزیر پیشین کشور افغانستان، به عنوان گزینه احتمالی ریاست دولت موقت افغانستان و جانشینی احمد اشرف غنی، رئيس جمهور افغانستان معرفی شده است.

همین مسئله نام او را به یکی از ترندهای مهم گوگل در میان فارسی زبانان تبدیل کرده است.

بیشتر بخوانید

بیانیه اشرف غنی بعد از فرار و کناره گیری از قدرت در افغانستان

منبع: تابناک

کلیدواژه: محرم افغانستان تاسوعا اشرف غنی بازگشت آزادگان کابینه پیشنهادی رئیسی طالبان طالبان اشرف غنی علی احمد جلالی بسم الله محمدی حسن رحیم پور ازغدی شهره لرستانی فرزاد جمشیدی محرم افغانستان تاسوعا اشرف غنی بازگشت آزادگان کابینه پیشنهادی رئیسی طالبان کشور افغانستان رحیم پور ازغدی علی احمد جلالی بیشتر بخوانید شهره لرستانی فرزاد جمشیدی رئیس جمهور اشرف غنی بسم الله

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.tabnak.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تابناک» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۲۸۴۷۳۸۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

حمله گازانبری امارت طالبان به تعهدات آبی با ایران

به گزارش «تابناک» به نقل از روزنامه فرهیختگان، روز یکشنبه ۹ اردیبهشت‌ماه در گزارشی با عنوان «تفاوتی بین استراتژی امارت با دوران غنی نیست» به موضوع عدم پرداخت و رهاسازی کامل حقابه سیستان توسط طالبان حتی در این روز‌های پربارش پرداختیم. این در حالی است که علی‌رغم تمام هشدار‌ها درباره وضعیت وخیم آبی در جنوب شرق ایران که ناشی از مسدود بودن راه‌های آبی به این قسمت است، همسایه شرقی همچنان در حال انجام پروژه‌های آبی روی رودخانه‌هاست. به همین منظور عملیات تکمیل پروژه سد «پاشدان»، از سد‌های بزرگ افغانستان در مرز با ایران و در مسیر هریرود، با حضور ملا عبدالغنی برادر، معاون نخست‌وزیرو عبدالطیف منصور، سرپرست وزارت آب و انرژی طالبان در هرات آغاز شده است. کارشناسان حوزه هیدروپلیتیک معتقدند که با ساخت و بهره‌برداری از این سد در بالادست هریرود، تنش آبی در ایران و ترکمنستان تشدید خواهد شد. در همین رابطه با محمدنبی جلالی، پژوهشگر دکتری منابع آب دانشگاه تهران گفتگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.

 ردپای هندوستان در هریرود

با توجه به اینکه مناقشه رودخانه فرامرزی هریرود با تکمیل سد‌های و کانال‌ها در بالادست افغانستان وارد فاز جدیدی خواهد شد، این مناقشه و به‌خصوص سرمایه‌گذاری هندوستان در حوضه هریرود و پروژه‌های آتی شان مورد توجه خواهد بود. محمدنبی جلالی، پژوهشگر دکتری منابع آب دانشگاه تهران و عضو هیات اندیشه‌ورز هیدروپلیتیک و دیپلماسی آب بنیاد نخبگان کشور درباره این مناقشه گفت: «به‌طور کلی شاید بشود سرمایه‌گذاری هند در پروژه‌های آبی و غیرآبی افغانستان را در میراث استعمار جست‌وجو کرد؛ وقتی تاریخ هند به‌خصوص یک قرن اخیر را مرور می‌کنید تا سال ۱۹۴۷ مستعمره بریتانیا بود و بعد با هند چندپاره مواجه شدیم که به کشور هند و پاکستان و بعد‌ها پاکستان شرقی (بنگلادش) تقسیم  و سبب مناقشات متعددی همانند مناقشه حل‌نشده کشمیر می‌شود. از همین رو با توجه به موقعیت جغرافیایی افغانستان که در مهار آب فرامرزش دارد باعث شد این کشور به‌جدیت سراغ سرمایه‌گذاری روی مهار این منبع برود و عملا بتواند از طریق افغانستان برای خودش اهرم‌های فشار ایجاد کند. به هر حال افغانستان بخشی از ظهور و تداوم دیپلماسی آبی و عوامل سیاسی-اجتماعی در این منطقه را در سیاست‌های هیدروپلتیکی که با توجه به موقعیت بالادستی که در چهار حوضه‌اش دارد می‌تواند پیش ببرد. البته موضوع فقط مربوط به ایران نیست؛ رودخانه فرامرزی کابل که در نزدیکی آتوک در پاکستان به رود سند منتهی می‌شود، خودش پتانسیل مناقشه آبی عظیمی را دارد. جالب است که همین مناقشه هم شاید به تعیین مرز استعماری خط ریورند ۱۸۹۳ برگردد که بریتانیا برای در امان ماندن هند شرقی از نفوذ شوروی به قبایل پشتون خودمختاری داد، حتی ردپای بریتانیا در مناقشه هیرمند به‌وضوح قابل مشاهده است. جایی که مرز سیستان درونی و بیرونی را گلداسمیت بریتانیایی تعیین می‌کند و خاوری‌ترین دلتای رودخانه هیرمند را به‌عنوان مرز بین دو کشور قرار می‌دهد. گذشته از ردپای ناخجسته استعمار؛ هند با تقریبا دو میلیارد دلار پنجمین کشوری است که بیشترین سرمایه‌گذاری را در پروژه‌های آبی و غیرآبی افغانستان انجام داده؛ از بورسیه تحصیلی بگیرید تا استخراج معادن و.... اما در زمینه پروژه‌های آتی، نمی‌خواهم به این موضوع ورود کنم که امارت اسلامی به‌جدیت دنبال این است که با مهندسی اجتماعی تحت پروژه‌هایی همچون «قوش‌تپه»، مهاجران اخراجی پاکستان را در «آمودریا» که منابع دست‌نخورده عظیم انرژی را دارد بارگذاری کند، فقط می‌خواهم از یک پروژه دیگر تحت عنوان TAPI بگویم که به دلایل ناامنی در افغانستان به تعویق افتاده بود. درباره اهمیت این پروژه همین کافی است که بوش زمان حمله به افغانستان می‌گوید تکمیل استراتژی جنگ ما تکمیل پروژه تاپی است که قرار است گاز ترکمنستان را از طریق افغانستان به پاکستان و هند انتقال بدهد و هدفش تامین سالانه ۳۳ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی به جنوب آسیاست.
همین چندروز قبل آقای «آمانوف»، رئیس اجراییه شرکت خط گاز تاپی، در مجمع سرمایه‌گذاری انرژی ترکمنستان در پاریس اعلام کرد که ترکمنستان به تکمیل بخش خود از پروژه لوله گاز تاپی متعهد است. ضمنا این نگرانی هم وجود دارد که این لوله گاز جایگزین مسیر طرح خط لوله گاز صلح بین ایران و پاکستان و هند هم باشد، یعنی عملا علاوه‌بر اینکه منابع آب را مهار می‌کند به‌جد دنبال این است که وابستگی‌اش را به منبع انرژی ما کم کند. به نظرم پرواضح است که به سرانجام رساندن این پروژه‌ها موقعیت ویژه‌تری در مذاکرات به طرف افغانستانی می‌دهد.

 ماجرای ابرپروژه سد سلما در بالادست رودخانه هریرود

این پژوهشگر درباره ابر پروژه سد سلما که کمی بعد از استقلال هند از بریتانیا پروژه سد سلما با حمایت‌های این دو کشور در زمان داوودخان شروع شد گفت: کمی بعد از استقلال هند از بریتانیا، پروژه سد سلما با حمایت‌های این دو کشور در زمان داوودخان شروع شد، ولی به دلیل ناآرامی‌های داخلی فراز و فرود‌هایی داشت تا نهایتا در دوران رئیس‌جمهور غنی در ۱۳۹۵ با ظرفیتی حدود ۶۵۰ میلیون مترمکعب و با حمایت مالی ۳۰۰ میلیونی هند به بهره‌برداری رسید. جالب است که نخست‌وزیر، آقای مودی قبل از افتتاحیه بند سلما به ایران می‌آید و توافقنامه چابهار را امضا می‌کند و هنوز بعد از سال‌ها خلف وعده کار واقعی انجام نشده است. همچنین در مراسم افتتاحیه سد سلما می‌گوید: «این پروژه راه صلح برای همگان را انتخاب کردم.»

شاید کسی با این نکته موافق نباشد و نگاهم به مناقشات بین کشور‌ها کمی رئالیستی است، اما به این روند باید دقت کرد. استعمار کهن روزگاری هند را با ابزار زور و حمله نظامی تسخیر کرد و امروز فقط شیوه استعمار متفاوت شده و با مصادره واژه صلح و استخدام مجریان، همان شیوه قبلی را در کشور‌های دیگر دنبال می‌کند. واقعیت این است که سایه استعمار همچنان هم بر سر مسائل و رفتار‌های دولت‌ها حاکم است و اصطلاحا «استعمار پوست انداخته» و حال «استعمار نوین» به شیوه‌ای دیگر به دنبال تسلط و نادیده‌گرفتن حق ملت‌هاست.

در عصر حاضر اگر کمی حواس‌مان جمع باشد متوجه می‌شویم که استعمار فرانو چطور بر باور و منش ملت‌ها و هویت‌شان به‌طور نامحسوس و بدون اینکه خود استعمارگران یا حتی مجریان بومی حضور مرئی داشته باشند چنگ می‌زند تا مناقشات آبی و غیرآبی را تشدید کند. شاید اهمیت دیپلماسی عمومی در مناقشه آبی مثل مناقشه هیرمند و هریرود در گذر زمان با تکمیل کانال و بند‌های انحرافی و وابسته کردن جامعه محلی بالادست به این منبع حیاتی روشن‌تر شود؛ در زمانی که عملا ماهیت مناقشه از دولت-دولت به دولت-مردم شیفت پیدا کرد.

واقعا نمی‌خواهم شرایط را اورژانسی نشان بدهم. چون اولین کاری که در این شرایط می‌کنیم تراشیدن پروژه اورژانسی با پول بیت‌المال است. در واقع می‌خواهم توجه کنیم که در آستانه حذف‌شدگی قرار داریم و مورد هجمه استعمار آبی هستیم و امروز هیچ چیزی مثل عنصر زمان مهم نیست.

 حقابه تاریخی هیرمند تقلیل پیدا کرده است

مناقشه آبی میان دو کشور، قدمتی به تاریخ افغانستان دارد و در سال‌های اخیر به بحرانی جدی تبدیل شده. جلالی درباره رهیافت برون رفت از این شرایط تضاد منافع گفت: «نگرانی عمیق این است که کشور‌های دیگر در نتیجه پرداختن صحیح به شکست‌های دیپلماسی آبی شان در گذشته و بازتعریف نحوه همکاری در‌مورد مسائل آب‌های فرامرزی، راهی برای آینده دیپلماسی آبی شان ترسیم کرده اند و سوال این است که آیا ما به این درک رسیده‌ایم که اگر بگوییم «در دیپلماسی آب چندان موفق نبوده ایم» متهم به تحریف واقعیت نشویم؟ البته موافقم که فضا آنچنان هم تاریک نبوده و نیست؛ اما اگر بپذیریم حقابه تاریخی معاهده هیرمند در صد و اندی سال و در طول تاریخ روابط بین دو کشور ایران و افغانستان تقلیل پیدا کرد تا نهایتا به ۱۶ درصد رسید یا طی دوران تکمیل سد انحرافی کمال خان، که هرچند تلاش‌هایی شد و حتی اخیرا دکتر ظریف هم در مصاحبه شان اذعان داشتند که با علم به اینکه سد انحرافی کمال خان برای منحرف کردن سیلاب است و حقیقتا هم همین است، وارد گفتگو شدند، اما بلاخره باید بپذیریم که علی رغم تلاش‌های دستگاه دیپلماسی، نتوانستیم احداث این بند را به تعویق بیندازیم و سد انحرافی کمال‌خان تکمیل شد.

سوال اساسی این است که مصر چگونه در مناقشه رود نیل با اتیوپی و سودان توانست سال‌ها احداث سد رنسانس (النهضه) را به تعویق بیندازد؟ از چه ابزار‌هایی استفاده کرد؟ از سد کمال خان که گذشت، اما قرار است برای سد بخش آباد روی سرشاخه فراه رود در آینده چه اتفاقی بیفتد؟ چه ابزار‌هایی برای به تعویق افتادن احداث سد بخش آباد -که میخی است بر تابوت کما‌رفته سیستان- داریم؟ نکته اساسی این است که حتی افغانستان با اندوخته تجاربش فارغ از اینکه چه دولتی و حکومتی مستقر باشد مشخص کرده راهبرد هیدروپلیتیکی اش در مواجهه با مناقشات با همسایگانش چیست. اما ما با توجه به وضعیت هیدروپلیتیکی خاصی که داریم و در جایی بالادستی، در جایی میان‌دست و در جایی پایین‌دست هستیم و تک تک این رودخانه‌های فرامرزی چالش‌ها و بازیگران متعدد خودش را دارد، چه راهبرد هیدروپلیتیکی و ابزار قدرتی داریم؟ مثلا روی هم همین رودخانه هریرود در قسمت پایین دست با ترکمنستان چالش جدی بازسازی کانال «قره‌قوم» را داریم یا راندمان پایین آبیاری در بخش کشاورزی را داریم.

 در قسمت بالادست با طرف افغانستانی با توسعه یک‌جانبه سد و کانال هایش بدون توجه به آب مورد نیاز پایین دست مواجهیم و حتی هیچ توافقنامه‌ای روی این رودخانه فرامرزی با افغانستان نداریم. ما هنوز مشخص نکرده ایم چه دکترین هیدروپلیتیکی خاصی برای این حوضه‌های فرامرزی داریم. همچنین اخیرا در لحظات آخر بعد از سال‌ها گزارش کمیسیون تلفیق برنامه هفتم توسعه با تصویب بند الحاقی ۱ ماده ۳۹ موافقت کرد که «نقشه راه دیپلماسی آب در چهارچوب دیپلماسی کلان کشور» تهیه شود؛ ضمن اینکه آیا این هم سندی است که قرار است به بایگانی برود یا سندی است که درنهایت قرار است یک دکترین برا حوضه‌هایی با چالش‌ها و بازیگران متعدد تجویز کنیم؟ در دکترین ما نسبت دیپلماسی انرژی ما با مناسبات و تعاملات هیدروپلیتیکی آب‌های فرامرزی قراره دیده می‌شود؟ فرهنگ چطور؟ ترانزیت چطور؟ چابهاری که کانون رقابت هند و چین است؟ آیا با هند ادامه بدهیم که ۸ سال بدعهدی مکرر کرده آن هم با ۸۵ میلیون دلار؛ در چنین پروژه راهبردی، نمی‌بایست چند میلیارد دلار قرارداد باشد؟ این‌ها فقط سوال است.

 توقع دارید حس گل پیروزی ایران مقابل استرالیا را داشته باشیم؟

این پژوهشگر درباره میزان حقابه‌ای که این روز‌ها رهاسازی شده گفت: «اجازه بدهید این نکته را هم یادآوری کنم؛ ما هم حقیقتا خوشحالیم از اینکه اندک آبی از حقابه ایران را دریافت کردیم ولیکن اینکه در تریبون رسمی یک نهاد رسمی اعلام می‌کنیم تا این لحظه اینقدر از حقابه هیرمند رهاسازی شد، این ابزار قدرت است؟ این دیپلماسی عمومی است؟ واقعا هم شاید توقع داشتند ما حس گل پیروزی ایران مقابل استرالیا در جام جهانی ۱۹۹۸ را تجربه کنیم!

وقتی ابزار‌های قدرت مصر در تعویق احداث سد رنسانس را بررسی می‌کنید که چه کرد، یکی از ابزار‌های بسیار مهمش همین به‌کارگیری صحیح از دیپلماسی عمومی بوده است. ولی ما از این ظرفیت کم‌نظیر دیپلماسی عمومی به‌درستی استفاده نمی‌کنیم.

شاید زمانی سازش مبتنی‌بر مذاکره «برد-برد» حداقل در سطح فکری ایده جذابی بوده تا به یک نتیجه دوجانبه سودمند برسیم؛ اما واقعیت جهان امروز حقیقتا متفاوت شده است. کشور‌ها اصولا حاضر نیستند در مذاکرات‌شان سهم برابر یا کمتری از طرف مقابل برای ملت‌هایشان بگیرند. ما باید تجدید نظری در رویکردهایمان در مذاکرات داشته باشیم و باید به این بیندیشم که چطور در مذاکرات می‌توانیم یک پای بالاتر بگذاریم و موقعیتی عالی برای خودمان و خوب برای دیگری ایجاد کنیم.

من‌حیث‌المجموع فکر می‌کنم فیصله دادن به اثرات هیدروهژمونی در حوضه آبریز بین‌المللی هریرود که بین چند کشور مشترک است و علی‌الخصوص‌انگیزه کشور بالادستی مثل حکومت امارات اسلامی که حاکمیت مطلق سرزمینی و توسعه یکطرفه رودخانه‌ها را بدون توجه به پیامد‌های آن در کشور‌های پایین دست در پیش گرفته، حقیقتا مسیری صعب‌العبور است؛ به‌ویژه اینکه روشن است سیاست‌های دولت نوپای طالبان در راستای توسعه زیرساخت‌های آبی و ساخت سد و تکمیل کانال‌ها به درهم‌تنیدگی این مناقشه خواهد افزود.

از طرفی دیگر این را هم در نظر داشته باشید که تقریبا جهان در حال تجربه سومین انتقال قدرت است. هرچند ایران همیشه در چنین بزنگاه‌هایی در طول تاریخ تحت فشار بوده است؛ اما بخشی کوچکی از رهیافت را شاید در پاسخ به این سوال بشود جست‌وجو کرد که راهبرد کلان ما در این شرایط گذار نظام بین‌الملل که مشخصه اصلی آن بازتوزیع قدرت، ثروت و بازنویسی قواعد بین‌المللی است، آیا این است که باید در تنهایی استراتژیک به سر ببریم یا با توجه به اینکه انزواگرایی، انفعال و عدم تعامل نه با ژئوپلتیک ایران سازگار است، نه با فرهنگ سنتی ایران، از طریق چندجانبه‌گرایی و ائتلاف‌سازی مبتنی‌بر همکاری راهبردی به استقبال این جهان پسا‌قطبی برویم؟ و حالا در سطوح پایین‌تر، چطور این کلان راهبردمان، قرار است توسعه پایدار و امنیت آبی را برای ما به ارمغان بیاورد تا دچار خفگی هژمونی نشویم؟! و چطور می‌شود به یک بازتوزیع مجدد قدرت بین بازیگران درگیر این مناقشه آبی دست بزنیم تا در این حوضه آبریز فرامرزی فضا‌ها را دوباره پیکربندی و تفسیر کنیم. حقیقتا نمی‌دانم که آیا روزگاری می‌رسد که بتوانیم موقعیتی را با ابزار‌های قدرت‌مان ایجاد کنیم که در مذاکرات آبی مان یک پای بالاتر بگذاریم و موقعیتی عالی برای خود و خوب برای دیگری ایجاد کنیم یا خیر. امیدوارم.